Zdumiewające zdolności roślin. Przygodowa podróż botaniczna od A do Z

A jak…

Alkoholowa agawa

Jak sądzisz, jak często zakwita agawa amerykańska, zwana po angielsku także stuletnią rośliną (Agave americana)? Jeśli odpowiedziałeś, że co sto lat, nie trafiłeś. Nazwa jest kompletnie myląca, ponieważ ten gatunek rośnie bardzo powoli i kwitnie raz na 20-30 lat. Kiedy zgromadzi wystarczające zasoby energii, ten duży kolczasty sukulent wypuszcza łodygę z kwiatostanem, która może osiągać oszałamiającą wysokość dziewięciu metrów. Niestety, agawa jest rośliną monokarpiczną – to znaczy, że kiedy zakwitnie i rozsieje nasiona, umiera. Agawy zawierają słodki sok – kilka gatunków wykorzystuje się wyłącznie jako źródło „nektaru”, używanego zamiast cukru. Od stuleci wytwarza się z niego także tequilę:  sok z Agave tequilana poddany fermentacji i destylacji staje się znanym napojem alkoholowym.

Antyalzheimerowe cebulki

Lubimy patrzeć wiosną na przebiśniegi i narcyzy – przypominają nam o nowych początkach i odradzaniu się życia. Szczególnie cieszą, kiedy nie czujemy się dobrze albo nie jesteśmy pewni przyszłości.

Jednak ludziom cierpiącym na łagodne formy choroby Alzheimera rośliny te mogą pomóc bardziej, niż tylko podnosząc ich na duchu. Udowodniono, że niektóre gatunki przebiśniegów (Galanthus) i narcyzów (Narcissus), a także inne rośliny cebulkowe, jak na przykład śnieżyca (Leucojum) zawierają galantaminę, która wspomaga komunikację między komórkami nerwowymi w mózgu, tym samym łagodząc objawy choroby.

Licencjonowany lek o nazwie Reminyl, początkowo wytwarzany wyłącznie z roślin tych gatunków (między innymi Galanthus woronowii), obecnie jest produkowany syntetycznie, żeby sprostać ogromnemu zapotrzebowaniu. To doskonały przykład na to, że rośliny mogą zawierać substancje lecznicze, których rozpaczliwie potrzebujemy, dlatego powinniśmy je chronić.

Alianse storczyków

Te oszałamiające storczyki o kształcie gwiazdy, pochodzące z Madagaskaru, są wyposażone w długie ostrogi wypełnione nektarem. Ostrogi te są wyspecjalizowanymi narządami, które pozwalają dostać się do nektaru tylko niektórym gatunkom ciem.

Charles Darwin studiował storczyki Angraecum sesquipedale i przewidział, że tylko owad, który ma trąbkę o długości 35 cm mógłby dostać się do nektaru i zapylić kwiat. Wówczas nie znano takiej ćmy, dlatego przewidywania Darwina przyjmowano z powątpiewaniem, a nawet wyśmiewano. Ponad dwadzieścia lat po jego śmierci została odkryta ćma o trąbce odpowiedniej długości (Xanthopan morganii praedicta), co dowiodło, że wielki przyrodnik miał rację.

Znacznie później, w 2008 roku, doktorantka Claire Micheneau zaczęła badać storczyki Angraecum na wyspie Réunion, żeby sprawdzić, jak przystosowały się one do występujących tam owadów zapylających. Szczególnie tajemniczy był gatunek Angraecum cadetii. Claire wiedziała, że zapylanie się odbywa, ale mimo prowadzonych godzinami obserwacji, nie miała pojęcia, w jaki sposób. Kiedy ustawiła kamerę noktowizyjną z czujnikiem ruchu, zobaczyła w akcji zupełnie nieznany gatunek owada (nazwany później Glomeremus orchidophilus). Odkrycie nowego gatunku, w dodatku robiącego coś zupełnie nieoczekiwanego, było prawdziwą rewelacją. Dodatkowym dowodem na to, że właśnie ten świerszcz zapyla orchidee, było to, że jego głowa dokładnie pasuje wielkością do otworu w ostrodze z nektarem.

Ponieważ na Réunion nie występują ćmy, które zwykle zapylają gatunek Angraecum na Madagaskarze, musiały zostać zawiązane nowe sojusze. Claire odkryła też, że dwa inne gatunki Angraecum są zapylane przez ptaki z rodziny szlarników, jednak świerszcz, używający długich czułków do znajdowania kwiatów w kompletnych ciemnościach, był wielką niespodzianką. Był to pierwszy przypadek zaobserwowania świerszcza zapylającego storczyki.