Płacz niemymi łzami

Przeciąganie liny

Nigdy nie wątpiłem, że ojciec kochał mnie bardziej niż cokolwiek czy kogokolwiek na świecie i od kiedy tylko potrafiłem, całym sercem odwzajemniałem to uwielbienie. Ojciec był wysokim, przystojnym mężczyzną o wesołych oczach. Lubiano go wszędzie, gdzie się pojawił, i czułem się przy nim jak król świata w każdej sekundzie, jaką spędzaliśmy razem. Byłem jego pierwszym dzieckiem, jego dumą i radością, i wiem, że byłem dla niego równie ważny, jak on dla mnie. „Mój mały Joe” – mawiał czule, sadzając mnie na kolanie i czochrając moje kasztanowe, kręcone włosy.
W prawie wszystkich wczesnych wspomnieniach stoję przytulony do jego długich nóg i oglądam świat spomiędzy nich albo siedzę w jego samochodzie, albo na trawiastym poboczu koło auta i obserwuję go przy pracy. Pracował jako mechanik u pewnego Irlandczyka o imieniu Graeme, który miał warsztat samochodowy w Norwich. Tata zaczynał u niego jeszcze jako praktykant, zaraz po szkole. Cała rodzina Graeme’a traktowała go, jakby był ich synem, a tata stukrotnie odwdzięczał im się za tę wiarę w niego. Stopniowo zasłużył sobie na coraz większe zaufanie i dostawał coraz bardziej odpowiedzialne zadania. Aż w końcu właściwie kierował warsztatem, kiedy Graeme’a nie było na miejscu, i wszyscy ogromnie go cenili. Urok taty działał tak na każdego, a ja grzałem się w tym blasku, kiedy byłem przy nim. W pobliżu taty czułem się bezpieczny i szczęśliwy.
Za to matka mnie przerażała. Była prawie tak wysoka jak ojciec, miała kruczoczarne włosy i wiecznie gniewną minę. Wydawało mi się, że cały czas jest o coś zła, a przede wszystkim wściekała się na tatę i na mnie. Moi trzej starsi bracia, dzieci z jej pierwszego małżeństwa, mogli robić, co chcieli, ale jeśli ja byłem w pobliżu, matka napadała na mnie – biła po głowie, kopała, popychała. Wyzywała mnie słowami, których nie rozumiałem, i wrzeszczała, aż przerażony kuliłem się w kącie.
Ojciec wiedział o jej gwałtownym charakterze i nienawiści do mnie, dlatego pilnował mnie od świtu do zmierzchu. Chodziłem wszędzie tam gdzie on. Kiedy byłem małym szkrabem, praktycznie nie spuszczał ze mnie oka. Zabierał mnie ze sobą nie tylko do pracy, ale nawet do toalety. A mnie nie trzeba było szczególnie zachęcać – chciałem być tak blisko niego, jak to możliwe. Łączyła nas wyjątkowa więź i tata z przyjemnością spełniał każdą moją zachciankę. Miałem ochotę na płatki z miodem? Proszę bardzo, kupował mi pudełko dziennie i pozwalał schrupać wszystkie. Matka dostawała szału, kiedy dowiadywała się o takich rzeczach.
– Rozpuszczasz go! – krzyczała. – I podważasz mój autorytet, kiedy mu mówię, że nie może czegoś mieć!
– Może mieć, co chce – odpowiadał ojciec tonem, który ucinał dyskusję.
We wczesnym dzieciństwie nie miałem pojęcia, dlaczego toczy się ta nieustająca, zaciekła bitwa o mnie, ale dopóki mogłem być z tatą, nie przeszkadzało mi to. A kiedy zaczęliśmy pomieszkiwać w domu jego przyjaciółki Marie, zamiast z matką, byłem jeszcze szczęśliwszy. Marie miała długie, rudawe włosy, była ładna, miła i zawsze bardzo dobra dla mnie. Podobało mi się, jak ze mną rozmawiała, jak w prosty sposób wyjaśniała mi różne rzeczy i zawsze liczyła się z moimi uczuciami. Przez te lata, kiedy ją znałem, chyba nigdy nie podniosła głosu. Ale kiedy mieszkaliśmy u Marie, matka robiła się jeszcze bardziej wściekła i przychodziła o każdej porze dnia i nocy, próbując zmusić ojca, żeby mnie oddał. Przerażało mnie to i przyczepiałem się do niego jak pijawka, kiedy ci dwoje krzyczeli na siebie.
Któregoś dnia, kiedy miałem cztery lata, tata z jakiegoś powodu nie mógł zabrać mnie ze sobą do pracy, więc zostawił mnie u swojej siostry Melissy, z przykazaniem, żeby pod żadnym pozorem nie oddawała mnie matce. Ale matka jakimś cudem dowiedziała się, gdzie jestem, zjawiła się u ciotki i uparła się, że zabierze mnie ze sobą do domu. Melissa dzielnie walczyła, ale matka nie odpuszczała. A ja stałem w korytarzu i trząsłem się, słuchając, jak wrzeszczą na siebie i obrzucają się obelgami.
– Kurwa! To nie twoje dziecko! – darła się matka. – Zadzwonię po policję i każę cię zamknąć za porwanie, ty pieprzona krowo!
– Nie nadajesz się na matkę! – odgryzła się Melissa. – Popatrz na siebie, jesteś urżnięta już o jedenastej rano! Zobaczymy, co policja na to powie!
Przycisnąłem dłonie do uszu, żeby odciąć się od tych wrzasków, ale zanim się obejrzałem, matka złapała mnie za rękę i wyciągnęła na ulicę.
– Ty suko! – krzyczała Melissa, ale pozwoliła mnie zabrać. Może wiedziała, że nie ma wyjścia, bo nie jest moją matką.
– Nie, mamo, nie! – wrzeszczałem głośno, przerażony, kiedy matka ciągnęła mnie ulicą. Wiedziałem, że mnie ukarze, chociaż nie miałem pojęcia za co.
Gdy tylko znaleźliśmy się w domu matki, uderzyła mnie pięścią w twarz. Poleciałem na podłogę. Chwyciła mnie za włosy, żeby postawić na nogi, i zaczęła z furią okładać po twarzy i całym ciele. Wrzeszczałem ile sił w płucach, wykręcałem się, ale nie mogłem obronić się przed ciosami, którymi mnie zasypywała.
– Zamknij się, ty mały gnoju – syknęła. Trzymając za włosy, poderwała mnie z podłogi i zakręciła mną w powietrzu, aż nogi obiły mi się o ścianę. Kiedy mnie puściła, osunąłem się na podłogę, oszołomiony i półprzytomny po tym biciu.
Ale ona jeszcze nie skończyła. Rozejrzała się po pokoju. Szukała czegoś, czym mogłaby wymierzyć karę, która utkwiłaby mi w pamięci. Jej wzrok padł na żelazko stojące na desce. Widocznie prasowała, kiedy ktoś zadzwonił do niej, że jestem u Melissy i, wychodząc w pośpiechu z domu, nie wyłączyła żelazka. Chwyciła mnie za rękę i powlokła przez pokój, a potem przycisnęła mi dłoń do rozgrzanego metalu, aż zaskwierczało. Wrzeszczałem bez opamiętania z szoku i niewyobrażalnego bólu, jakiego nie czułem nigdy w życiu.
– Jesteś rozwydrzonym gnojkiem! – rzuciła jadowicie matka. – I już nigdy nie zobaczysz swojego pieprzonego tatusia.
Pchnęła mnie. Osunąłem się na podłogę. Szlochałem i ściskałem przypaloną, pulsującą z bólu dłoń. Byłem przerażony. Naprawdę urządzi wszystko tak, żebym już nigdy nie zobaczył taty?
– Tato… – chlipałem. – Tato, ratuj.
Kiedy matka porwała mnie z domu ciotki, spanikowana Melissa zadzwoniła do ojca, żeby powiedzieć, co się stało. Rzucił narzędzia w warsztacie i przybiegł natychmiast, ale kiedy dotarł do domu, zastał mnie płaczącego histerycznie, z podbitym okiem i czerwoną, poparzoną dłonią. Kiedy tylko go zobaczyłem, czmychnąłem za jego nogi, obejmując je kurczowo zdrową ręką i trzęsąc się ze strachu. Byle tylko znaleźć się dalej od matki.
– I zobacz, co mu robisz! – krzyknął ojciec. – Boi się własnej matki jak ognia!
– To nie ja mu robię! To ty! – odwrzasnęła. – Ty i ta twoja dziwka! Nastawiliście go przeciwko 
mnie!
– Co on sobie zrobił w rękę, do cholery? – spytał gniewnie tata. Patrzył z przerażeniem na jaskrawoczerwoną, pokrytą pęcherzami skórę.
– Och, dotknął żelazka – skłamała matka. – Rozrabiał jak zwykle.
– A te siniaki na twarzy?
– Przewrócił się.
– Zabierz mnie stąd, tatusiu – błagałem. – Proszę cię.
Matka chwyciła mnie za jedną rękę, więc ojciec szybko złapał za drugą i zaczęli mnie ciągnąć, jak psy walczące o kość. Ciągnęli tak mocno, że myślałem, że za chwilę ramiona wyskoczą mi ze stawów. W końcu ojciec wyszedł z siebie ze złości i uderzył matkę pięścią, żeby mnie puściła. Kiedy rozluźniła chwyt, porwał mnie na ręce i wybiegł z domu. Tulił mnie do siebie tak mocno, jakby miał już nigdy nie puścić. A ja tylko krzyczałem i szlochałem histerycznie. Zapakował mnie do swojego forda capri i zawiózł na izbę przyjęć w szpitalu, żeby opatrzyli mi rany. 
Pamiętam, że nie mogłem przestać się trząść, nawet kiedy pielęgniarki podały mi środek przeciwbólowy. Chyba byłem w szoku.
– Koniec – powiedział tata ponurym tonem do Marie, kiedy wróciliśmy do jej bezpiecznego domu. – Nie zostawię go więcej z nikim innym. Ani z tobą, ani z Melissą, z nikim. Od tej pory wszędzie chodzi ze mną.
Poczułem ogromną ulgę. Tata się mną zaopiekuje. Nie dopuści do mnie mamy. Teraz już wszystko będzie dobrze.
Niedługo po tym wszystkim Marie usiadła ze mną i próbowała wyjaśnić, skąd biorą się problemy między mamą i tatą. Przede wszystkim powiedziała, że Lesley, moja matka, pochodziła z bardzo surowej rodziny. Dziadek był wojskowym, a babka, która pracowała w fabryce, trzymała w domu żelazną dyscyplinę. Widocznie matka uważała, że bicie i zastraszanie dzieci to normalna rzecz. Może sądziła, że wszystkie dzieci są tak wychowywane.
Słuchałem Marie i przypomniałem sobie wizyty ze starszymi braćmi w domu babki. Bardziej przypominało to musztrę wojskową niż rodzinną wizytę. Wszystko było zakazane i za wszystko można było oberwać. Jeśli któryś z nas choćby drgnął, łamał taką czy inną zasadę i karano go krzykiem albo klapsem. Z czasem moja matka coraz częściej i chętniej stosowała przemoc. Została jej ona wszczepiona przez babkę, która nieraz sprawiła lanie własnej córce.
Nie pamiętam, w jaki sposób Marie wyjaśniła czterolatkowi skomplikowane relacje między moimi rodzicami a nią samą. Może powiedziała po prostu: „Twoja mama jest zła, bo tata chce mieszkać ze mną, a nie z nią”. Ale z upływem lat posklejałem sobie ich historię ze strzępów informacji, które zasłyszałem tu i tam.
Matka jeszcze jako nastolatka wyszła za swoją szkolną sympatię. Została zmuszona do małżeństwa przez rodzinę, kiedy zaszła w ciążę. Wally był pierwszym z trójki dzieci młodej pary, a w ciągu paru lat przyszło na świat jeszcze dwóch chłopców, Larry i Barry. Kiedy Lesley zaczęła już rodzić dzieci, stała się gospodynią domową na pełny etat i zajęcie to szybko stało się raczej obsesją niż stylem życia. Jej dom był zawsze utrzymywany w nieskazitelnym stanie i biada każdemu, kto upuścił choćby paproch na dywan.
Z tego, co słyszałem, małżeństwo było dość udane od samego początku, choć dzieci wychowywane były równie srogo, jak babka wychowywała moją matkę. Ale śmierć czwartego dziecka podczas porodu sprawiła, że Lesley i jej mąż oddalili się od siebi. Od tej chwili ich małżeństwo zaczęło się szybko rozpadać i zakończyło się rozwodem. Lesley została sama z trójką dzieci na wychowaniu, zła i wrogo nastawiona do całego świata.
Właśnie wtedy zaczęła pić na całego, by stłumić ból po stracie dziecka, aż w końcu ojciec chłopców zniknął z ich życia na dobre. Ale problem z piciem jest taki, że choć alkohol pomaga złagodzić ból, to podsyca gniew, który tli się w ukryciu. A Lesley miała w sobie całe mnóstwo złości, która tylko czekała na podpałkę. W alkohol wsiąkają też wszelkie pieniądze, jakie są w rodzinie, przez co te same problemy, od których próbujesz uciec dzięki piciu, rozrastają się jeszcze bardziej.
Lesley nie miała najmniejszego zamiaru siedzieć jak więzień w domu. Zaczęła chodzić do pubów i na imprezy. Ostatecznie ciągle była młodą kobietą – miała dwadzieścia parę lat – i chciała się trochę zabawić. Niedługo po rozwodzie poszła na przyjęcie, które wydała Marie, jej dawna szkolna przyjaciółka, z okazji rocznicy swojego ślubu z Frankiem. Lesley była żywiołową, atrakcyjną dziewczyną i tego wieczoru miała zamiar się dobrze bawić. Na przyjęciu poznała mojego ojca, Williama, przyjaciela Frankiego i Marie. William nie był z nikim związany i wydawało się, że zainteresował się Lesley. Matka nie wiedziała wtedy, że Marie i William byli w sobie zakochani, ale ukrywali się z tym, bo żadne z nich nie chciało zdradzić Frankiego, którego William uważał za swojego najlepszego przyjaciela. Lesley, przekonana, że po prostu świetnie się bawi, tak naprawdę pchała się na oślep w miłosny trójkąt, który był już o włos od wybuchu.
Z Williama był podobno niezły czaruś, który potrafił rozruszać całe towarzystwo. Tego wieczoru mógł przebierać w kobietach, ale był zakochany w Marie i nosił się z myślą, czy jednak nie odbić jej kumplowi. Najpierw oczywiście musiał się upewnić, że Marie odwzajemnia jego uczucia i jest równie chętna, jak on.
Przyglądał im się wtedy, jak świętowali rocznicę ślubu, i poczuł się odrzucony. Chciał wzbudzić zazdrość Marie. Postanowił uwieść Lesley, która prawdopodobnie wypiła już dość, by wyglądać na obiecującą zdobycz. Miał chyba nadzieję, że Marie – kiedy zobaczy jego zainteresowanie przyjaciółką – zda sobie sprawę z tego, jak bardzo go kocha, i zdecyduje się zostawić Frankiego. Taka gra nie mogła się skończyć dobrze, ale przecież ludzie rzadko kiedy zastanawiają się nad konsekwencjami, gdy są młodzi i wypiją parę drinków na imprezie. Być może flirt między Williamem a Lesley zaczął się zupełnie niewinnie, od wygłupów na parkiecie, ale jedno doprowadziło do drugiego i miesiąc czy dwa później moja matka zorientowała się, że jest w ciąży.
Nie sądzę, by tata kiedykolwiek czuł coś do matki, bo zawsze kochał wyłącznie Marie, nawet w noc mojego poczęcia. Był jednak przyzwoitym człowiekiem i kiedy się dowiedział, że dziewczyna, z którą spędził noc, jest w ciąży, uznał, że ślub to jedyne honorowe wyjście. Jego zapał trochę przygasł, kiedy się dowiedział, że Lesley ma już troje dzieci z pierwszego małżeństwa – o czym nie wspomniała, gdy poznali się na przyjęciu – ale pochodziła z katolickiej rodziny i ojciec zdawał sobie sprawę, że wyglądałoby to fatalnie, gdyby nie założył obrączki na jej palec. Tyle że fakt, że był skłonny poślubić Lesley, nie zmienił jego uczuć do Marie. A plan, by podsycić jej zainteresowanie i wzbudzić zazdrość, zadziałał. Marie zdecydowała się wreszcie na romans z moim ojcem, choć tata oficjalnie zaręczył się z jej przyjaciółką i wciąż był przyjacielem jej męża. Więc jeszcze zanim wyjrzałem z matczynego brzucha, moje życie było potencjalnym polem bitwy. I cokolwiek stałoby się później, mało prawdopodobne, by ta trójka mogła być szczęśliwa.
Namiętność sprawiła wreszcie, że tata i Marie zapomnieli o ostrożności i któregoś dnia Frankie wrócił niespodziewanie do domu i zastał swoją żonę i przyjaciela razem w łóżku. Nie wiedział, co powiedzieć zdradzieckiej parze, więc zawrócił na pięcie i wyszedł z sypialni bez słowa. Ojciec, przerażony i zawstydzony, szybko włożył spodnie i pobiegł za nim, ale było już za późno na ratowanie przyjaźni. Zaczęli się kłócić, aż w końcu pobili się na ulicy. A kiedy Frankie wreszcie wrócił do domu, resztę gniewu wyładował na Marie. Tego dnia pełnego zdrady i przemocy ich małżeństwo rozpadło się z hukiem. Ojciec, wściekły, że ktoś ośmielił się uderzyć jego ukochaną, znów poszedł szukać Frankiego. Teraz już wszyscy usłyszeli, co się dzieje, włącznie z Lesley. Ale dla niej nie było już odwrotu – miała dziecko w drodze i męża, który wdał się w romans z jej najlepszą przyjaciółką. Została publicznie upokorzona i była z tego powodu naprawdę wściekła.
Kiedy urodziłem się w 1973 roku, Frankie zdążył już zniknąć na dobre, a ojciec biegał w tę i z powrotem między Lesley, matką jego uwielbianego pierwszego syna, a Marie, miłością swojego życia. A ja? Urodziłem się w beczce prochu i byłem iskrą, która wysadziła wszystko w powietrze. I zniszczyła raz na zawsze. Gdybym nie został poczęty, ojciec z pewnością nigdy nie ożeniłby się z matką. Zeszliby się z Marie i pewnie oboje byliby bardzo szczęśliwi. Ale pojawiłem się na świecie i to wszystko zmieniło.